ورود / ثبت نام
بی‌شک هر کجا که موضوع آموزش و یادگیری مطرح است، ارزشیابی یادگیری می‌تواند به عنوان بخش مهمی از آموزش مطرح شود. بنابراین اگر در سازمانی، برای منابع انسانی دوره‌های آموزشی برگزار می‌شود، ارزشیابی یادگیری باید جزء ضروری باشد. چرا که در بحث آموزش در هر سازمانی باید دانست هر برنامه آموزشی تا چه اندازه نیاز و اهداف فرد و یا حتی سازمان را برآورده می‌کند. مدل‌های ارزیابی آموزش، در واقع روش‌هایی هستند که برای بررسی و تحلیل میزان اثر یادگیری استفاده می‌شوند. مدل کرک پاتریک یکی از شناخته شده‌ترین مدل‌های جهانی برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج و اثربخشی برنامه‌های آموزشی، است. در این مقاله الگوی کرک پاتریک و چهار سطح ارزیابی آن را شرح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
الگوی کرک پاتریک چیست؟
دونالد کرک پاتریک (Donald Kirkpatrick)، استاد بازنشسته دانشگاه ویسکانسین در دهه ۱۹۵۰ مدلی را برای ارزیابی اموزش مطرح کرد که امروزه از آن با نام الگوی کرک پاتریک یاد می‌شود. این الگو توسط اکثر شرکت‌ها و سازمان‌ها به عنوان سیستم اصلی برای ارزیابی آموزش کارمندان استفاده می‌شود.
الگوی کرک پاتریک که به عنوان چهار سطح ارزیابی آموزش و ابزاری کلیدی برای ارزیابی جلسات آموزشی در سازمان قابل استفاده است و به دلیل کاربرد آسان و همچنین تاثیر مثبتی بر عملکرد کلی، به‌عنوان یک استراتژی ارزیابی پرکاربرد در بین سازمان‌ها محسوب می‌شود. مدل کرک پاتریک را می‌توان قبل، حین و بعد از آموزش اجرا کرد و نتایج عینی از تجزیه و تحلیل داده‌ها را به سازمان‌ها ارائه داد که آنها را قادر می‌سازد میزان آموخته‌های کارآموزان را بسنجند و نتایج آموزشی را بهبود ببخشند.
۴ سطح مدل کرک پاتریک
الگوی ارزیابی کرک پاتریک، یک فرآیند چهار مرحله‌ای برای جمع آوری اطلاعات آموزشی و تجزیه و تحلیل بازخورد می‌باشد. با کمک یک مشاور منابع انسانی می‌توان اطلاعات دقیق‌تری از این ارزیابی به دست اورد و با تحلیل داده‌ها در جهت بهبود روند پیشرفت یک سازمان بهره برد. این چهار محله عبارتند از: واکنش، یادگیری، رفتار و نتایج. در ادامه هر سطح را بررسی می‌کنیم:
• سطح اول: واکنش
در الگوی ارزیابی کرک پاتریک، در سطح اول واکنش یا احساسات هر کارآموز را در مورد دوره‌ای که در آن شرکت کرده، ارزیابی و اندازه‌گیری می‌کنند و به طور خاص، نشان دهنده این است که آیا آنها این تجربه را رضایت بخش، مفید و مرتبط با شغل خود می‌دانند یا خیر. رایج ترین راه برای انجام این سطح، اجرای یک نظرسنجی کوتاه در پایان دوره آموزشی است که می‌تواند از طریق پرسشنامه یا یک مصاحبه کوتاه و یا نظرسنجی آنلاین انجام شود. می‌توان از این روش به‌عنوان یک راه دقیق‌تر برای ارزیابی واکنش‌ها استفاده کنید. این مرحله از الگوی کرک پاتریک همچنین می‌تواند با شناسایی موضوعات مهمی که ممکن است نادیده گرفته شده باشد، به بهبود قابل توجه برنامه‌های آموزشی آینده نیز کمک کند.
نکاتی برای اجرای دقیق سطح واکنش:
- به منظور سهولت ارزیابی در این مرحله، از پرسشنامه آنلاین استفاده کنید.
- در پایان آموزش زمانی را شرکت‌کنندگان در دوره اموزشی اختصاص دهید تا نظرسنجی را تکمیل کنند.
- سعی کنید پرسشنامه شامل سوالات با پاسخ‌های چند گزینه‌ای و پاسخ‌های تشریحی و کتبی باشد.
- به نظرات شرکت کنندگان طول آموزش توجه کنید.
- برای رسیدن به جواب‌های واقعی، به شرکت کنندگان اطمینان دهید که پاسخ‌های آنها محرمانه باقی می‌ماند.
- شما به نظرات واقعی افراد نیاز دارید نه جواب‌های مودبانه. بنابراین در شروع پرسشنامه حتما ذکر کنید که نیاز به جواب‌های صادقانه دارید.
• سطح دوم: یادگیری
میزان یادگیری هر شرکت کننده را بر دانش، مهارت، نگرش، اعتماد به نفس و تعهد به آموزش مورد نظر، می‌سنجد. به بیان ساده‌تر، مرحله یادگیری درصد اطلاعات جذب شده توسط کارآموزان را ارزیابی می‌کند.
دونالد، مبدع مدل کرک پاتریک، پنج سطح مختلف شایستگی برای ارزشیابی یادگیری را به شرح زیر بیان می‌کند:
- دانش: فرد یادگیرنده اطلاعات را می‌داند.
- مهارت: فرد یادگیرنده می‌تواند آنچه را که در حال حاضر آموخته‌اند را انجام دهند.
- نگرش: فرد یادگیرنده متقاعد شده‌ا است که انجام آن، کار ارزشمندی است.
- اعتماد به نفس: فرد یادگیرنده به این باور رسیده است که می‌تواند این کار را انجام دهند.
- تعهد به آموزش: فرد یادگیرنده قصد اجرا کردن و عملی کردن آموزش را دارد.
می‌توان با ارزیابی‌های کتبی، انجام مصاحبه یا مشاهده میزان هریک از سطوح مختلف شایستگی ذکر شده در بالا را اندازه گیری کرد. برای اندازه گیری دانش یا یک مهارت شناختی در الگوی کرک پاتریک، یک آزمون چند گزینه‌ای یا ارزیابی کتبی تنها زمانی مؤثر است که سؤالات با اهداف آموزشی و محتوا هماهنگ باشند.
نکاتی برای اجرای بهتر سطح یادگیری:
- سوالات ارزیابی، باید با اهداف آموزشی و محتوا هماهنگ باشد.
- برای افزایش دقت و کیفیت در نتایج، ارزیابی‌ها را به دو صورت قبل و بعد از یادگیری انجام دهید.
- از روش‌های مختلفی مانند امتحان، مصاحبه و ارزیابی می‌توانید برای پرسشنامه‌ها و نظرسنجی‌ها استفاده کنید.
- افکار، مشاهدات و انتقادات مربیان و یادگیرندگان را درج کنید، زیرا محتوای ارزشمند زیادی در آنجا وجود دارد.
• سطح سوم: رفتار
این مرحله تغییرات رفتاری پس از یادگیری را اندازه‌گیری می‌کند و مشخص می‌کند که آیا یادگیری جدید باعث ایجاد تغییر رفتاری در فرد یادگیرنده شده است یا خیر. نتایج این ارزیابی نشان می‌دهد که آیا یادگیرنده آموزش را به درستی درک کرده است یا خیر.
این سطح از الگوی کرک پاتریک، شامل بررسی انتقال یادگیری از برنامه آموزشی به محیط کار است و کمک می‌کند تا برنامه آموزشی بهبود یابد و از آنجایی که هدف از آموزش سازمانی بهبود عملکرد و تولید نتایج قابل اندازه‌گیری برای یک کسب‌و‌کار است، این اولین سطحی است که نشان می‌دهد آیا تلاش‌های آموزشی سازمان موفق بوده است یا نه.
نکاتی برای اجرای دقیق سطح رفتاری:
- بهترین زمان برای اجرای این سطح ۳ تا ۶ ماه پس از اتمام آموزش است. هر‌گونه ارزیابی زود هنگام انجام شده، داده‌های قابل اعتمادی را ارائه نخواهد کرد.
- برای نتیجه‌ی بهتر، از ترکیبی از مشاهدات و مصاحبه ها برای ارزیابی تغییرات رفتاری استفاده کنید.
- مشاهدات مبتنی بر عقیده و نظر شخصی باید به حداقل برسد تا نتایج را در معرض سوگیری قرار ندهد.
- تعریف روشنی از تغییر رفتار داشته باشید و به طور واضح عنوان کنید، دقیقا چه مهارت‌هایی باید توسط یادگیرنده استفاده شود و تسلط بر این مهارت‌ها چگونه نشان داده می‌شود.
• سطح چهارم: نتایج
سطح چهارم فرآیندی دشوار، زمان‌بر و پرهزینه است، اما داده‌ها و اطلاعات بدست آمده از سطح چهارم، با ارزش‌ترین داده‌های مدل کرک پاتریک هستند. در این مرحله، تمام داده‌های جمع‌آوری شده در طول سه مرحله قبلی، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا نشان دهد برنامه آموزشی به موفقیت سازمان کمک کننده بوده است یا خیر.
هدف این مرحله، شناسایی نتایج دقیق و واقع بینانه از برنامه‌های آموزشی است. در این مرحله، معیارهای ضروری عملکرد مانند بهبود کارایی، بهره‌وری بهتر، افزایش حفظ کارکنان، بالا رفتن روحیه و انگیزه کارکنان، کاهش هزینه‌ها، افزایش فروش و رضایت مشتری، بازگشت سرمایه ، حوادث کمتر در محل کار و … تجزیه و تحلیل می‌شود. در بسیاری از مواقع اطلاعات بدست امده از الگوی کرک پاتریک، می‌تواند معیارهای خوب و ملموسی درگزینش و مصاحبه شغلی برای جذب نیروی جدید باشد.
در تمام سطوح الگوی کرک پاتریک، می‌توان به وضوح نتایج را دید و مناطق تاثیر را اندازه گیری کنید. نتیجه نهایی یک برنامه آموزشی قوی‌تر و موثرتر برای بهبود عملکرد منابع انسانی در یک سازمان خواهد بود.
نکاتی برای اجرای بهتر سطح نتایج:
- در ارزیابی نهایی عجله نکنید، به فراگیران زمان کافی بدهید تا مهارت‌های جدید را به طور موثری به کار گیرند.
- دقت کنید مشاهدات به درستی انجام شوند و ناظران نوع آموزش و نتیجه مطلوب را درک کنند.
- در مورد کارمندان ارشد، ارزیابی‌های سالانه بسیار مهم است.
- تجزیه و تحلیل داده‌های کمی را به روش نظرسنجی و مصاحبه انجام دهید.
- داده‌های قبل از آموزش را با داده‌های پس از آموزش مقایسه کنید تا بتوانید فروش و سود گردش مالی و نرخ حفظ کلی کارکنان را ارزیابی کنید.
کلام آخر
آموزش، یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌هایی است که هر سازمانی می‌تواند انجام دهد تا بهره‌وری و درآمد را افزایش دهد و در دستیابی به اهداف استراتژیک کمک کند؛ اما یک ارزیابی دقیق نیز لازم و ضروری است. استفاده از الگوی ارزیابی کرک پاتریک برای سنجش موفقیت برنامه‌های آموزشی، روشی استاندارد است.