ورود / ثبت نام
آیا تا به حال لفظ تیم‌سازی و یا مدل بلبین را شنیده‌اید؟ زمانی که مجموعه‌ای از افراد با توانایی‌های متفاوت در یک مسیر به سوی هدفی مشترک حرکت می‌کند، یک کار تیمی و گروهی شکل می‌گیرد. این همکاری می‌تواند در ساختن یک پروژه، تلاش برای بهبود فرآیندها در سازمان و… باشد. مفهوم کار تیمی به سادگی قابل درک است اما چگونه یک تیم خوب عمل کند ممکن است پیچیده باشد. چرا که ممکن است برخی از آسیب‌ها و ناکارآمدی در کار تیمی، روند کار را کند و یا حتی متوقف کند. بنابراین مدیریت و برنامه ریزی و تقسیم وظایف، در کار تیمی بسیار مهم و اساسی است. در این مقاله با معرفی مدل بلبین به شرح آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
مردیت بلبین نظریه پرداز کار تیمی و گروهی
مردیت بلبین (متولد ۱۹۲۶)دانشمندی انگلیسی و یکی از اساتید معروف در زمینه‌ی مطالعه‌ی کار تیمی محسوب می‌شود. او به صورت منسجم و طی مدت طولانی، زندگی خود را صرف تحلیل تیم‌ها، بررسی عملکرد تیم‌ها و نقاط قوت و ضعف کار تیمی کرده است.
بلبین در تحقیقاتی ثابت کرد، شخصیت افراد و رفتار آنان (و نه شایستگی‌های آنان) در موفقیت یا شکست تیم‌ها اهمیت بیشتری دارد. با توجه به ویژگی‌ها و توانایی‌های اعضای یک تیم، می‌توان موفقیت یا شکست آن را پیش‌بینی کرد. در نتیجه، می‌توان با تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و ایجاد تغییرات لازم، وضعیت تیم‌های ناموفق را بهبود بخشید. او بر اساس همین نتایج، مدلی برای تیم سازی ارائه داد که امروزه در سازمان‌های مختلف، مورد توجه مشاور منابع انسانی آن سازمان واقع شده است. مدلی که به مدل بلبین شهرت دارد.
آشنایی با مدل بلبین
اول از هر چیزی لازم است به توصیف مدل بلبین و کاربرد آن بپردازیم. هر تیمی از تعدادی اعضا تشکیل شده است که هر کدام از اعضا کار معینی در تیم به عهده دارد. برای درک و بررسی نحوه رفتار اشخاص و نوع ارتباط و مشارکت آنها با یکدیگر، می‌توان از الگوی تیم سازی Belbin استفاده کرد. به کمک مدل بلبین شما قادر خواهید بود که رفتارها و برخوردهای اعضای تیم را پیش بینی کرده و آنها را بهتر درک کنید. در واقع شما در تیم سازی با مدل بلبین روی چگونگی انجام کارها توسط اعضای تیم تمرکز می‌کنید.
به عبارت دیگر مدل بلبین یک مدل برای تیم‌سازی و تعیین نقش است که کمک می‌کند تا هنگام کار در یک تیم، رفتارهای ترجیحی سایر اعضا را راحت‌تر درک کنید. نکته مهم این است که مدل بلبین به این مسئله‌ی مهم اشاره می‌کند که کار تیمی موفق، نتیجه‌ی تقسیم فعالیت‌ها نیست. بلکه تقسیم متناسب فعالیت‌ها بر حسب توانمندی‌ها و علایق و ویژگیهای افراد تیم است که می‌تواند یک کار تیمی موفق را شکل دهد.
اهمیت درک و استفاده از مدل بلبین
مدل بلبین به اعضای تیم کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود حین کار را بشناسند و آن را مدیریت کنند. در پی این شناخت، توانایی مشارکت در کار تیمی در افراد تقویت می‌شود. همچنین به مدیران و رهبران تیم کمک می‌کند تا بتواند روند متعادل‌تری را در اجرای امور در پیش بگیرند. بنابراین مدل بلبین به مدیران کمک می‌کند تا در قدم اول بتوانند به درستی نقشهای تیمی را به افراد تخصیص دهند و در قدم بعدی بتوانند ساختار رفتاری تیم را بررسی و نقاط ضعف را برطرف کنند. اگر از آن دسته از مدیرانی هستید که می‌خواهید بدانید چگونه یک پروژه مدیریت منابع انسانی را با موفقیت به سرانجام برسانید؟ باید متذکر شویم که استفاده از مدل بلبین یکی از ملزومات این موفقیت است.
کاربردهای مدل بلبین
همان طور که در بالا هم اشاره کردیم مدل بلبین برای متعادل‌سازی فعالیت‌های تیمی کاربرد دارد. استفاده از این مدل در موقعیت‌ها و شرایط زیر می‌تواند بسیار کارساز باشد:
- قبل از تشکیل تیم و شروع یک پروژه، رهبران و مدیران می‌توانند از مدل بلبین به عنوان روند استخدام نیرو و تقسیم وظایف استفاده کنند.
- از مدل بلبین در جهت توسعه اعضای تیم می‌توان استفاده کرد. به این صورت که افراد می‌توانند با کار کردن روی نقاط ضعف و قوت خود، بهتر و مفیدتر در کار تیمی ظاهر شوند.
- در هر تیمی باید احتمال وقوع اتفاقاتی مانند بروز اختلاف بین اعضا، انصراف یک عضو یا اضافه کردن عضوی جدید به تیم را نیز در نظر گرفت. این عوامل تعادل در انجام امور در تیم را برهم می‌زند؛ مدل بلبین می‌تواند رهبران را برای مدیریت و رفع این عدم تعادل یاری کند.
نقش‌ها در کار تیمی مدل بلبین
در این قسمت قصد داریم به طور اختصاصی به بررسی مدل بلبین و تقسیم و تخصیص نقش اعضای تیم بپردازیم. براساس تحقیقات بلبین در هر تیمی، ۹ نقش استاندارد وجود دارد که به موفقیت تیم کمک می‌کند و طبق این مدل، اعضای هر تیم باید یک یا دو نقش را برعهده بگیرند. برای سنجش ویژگیهای شخصیتی با آزمون بلبین، افراد علاوه‌بر ارزیابی رفتارهای خود، از ناظران بازخورد گرفته و این دو را با یکدیگر مقایسه می‌کنند تا باتوجه به نتایج بدانند کدام‌یک از ۹ نقش برای کدام‌یک از اعضای تیم مناسب‌‌‌تر است.
بنابراین با مشخص شدن نقش تیم، افراد به‌راحتی می‌توانند اطمینان حاصل نمایند که با استفاده از نقاط قوت خود، نقاط ضعفشان را به بهترین نحو ممکن مدیریت خواهند کرد. درنتیجه پروژه‌های سازمانی با ترکیب مؤثر و مناسب از نقشهای مختلف، می‌تواند شانس بیشتری برای دستیابی به اهدافش داشته باشد. نقشهای مدل بلبین، شرح وظایف شغلی هستند که به سه دسته کلی تقسیم می شوند: نقشهای تفکر محور، نقشهای کنش محور و نقشهای مردم مدار. درک هر نقشی که یک عضو تیم در مدل بلبین می‌تواند ایفا کند ممکن است به شما کمک کند تا به عنوان یک تیم کارآمدتر کار کنید:
- گیاه (تفکر محور)
- ارزیاب (تفکر محور)
- متخصص (تفکر محور)
- شکل دهنده (عمل محور)
- مجری (عمل محور)
- تکمیل کننده/تمام کننده (عمل محور)
- هماهنگ کننده (مردم گرا)
- کارگر تیم (مردم گرا)
- محقق منابع (مردم گرا
سه نقش تفکر محور در مدل بلبین
اعضای تیم تفکرگرا، متفکران انتقادی هستند. آنها ایده‌ها یا دیدگاه‌های جدیدی ارائه می‌دهند، ایده‌ها را با سنجیدن جوانب مثبت و منفی تجزیه و تحلیل کنند و یا دانش یا مهارت‌های تخصصی ارائه دهند. سه نقش تفکر محور عبارتند از:
• ارزیابی کننده
در یک کار تیمی و بر اساس مدل بلبین، ارزیاب‌ها بر اساس حقایق و تفکر منطقی و بدون اثر پذیری از غرایز و احساسات، تصمیم می‌گیرند. آنها معمولا افرادی هستند که در تفکر انتقادی و برنامه ریزی استراتژیک عالی هستند. این افراد به دلیل توانایی در تصمیم گیری‌های موثر، اغلب دارای پست‌های مدیریتی هستند.
• متخصص
از آنجایی که متخصصان دانش عمیقی در مورد یک موضوع محدود دارند، زمانی که یک کار به حوزه تخصص آنها نیاز دارد بینش ارزشمندی ارائه می دهند. متخصصان ممکن است به عنوان مشاور در طول این فرآیند خدمت کنند. متخصصان مشتاق هستند دانش خود را با اعضای جوانی که می‌خواهند یاد بگیرند به اشتراک بگذارند.
• گیاه
گیاهان در یک تیم، افرادی آزاداندیش و خلاق هستند که تولید ایده می‌کنند و راه‌های نوآورانه‌ای را برای تکمیل وظایف پیشنهاد می‌کنند.
معمولا هر سه نقش تفکر محور در مدل بلبین، ترجیح می‌دهند به دور از هیاهوی تیم و در تنهایی کار کنند. اکثر شرکت‌ها این ترجیح را می‌پذیرند، زیرا تفکر خلاق، به راه‌حل‌های نوآورانه و مفاهیم پیشگامانه منجر می‌شود.
سه نقش عمل گرا در مدل بلبین
اعضای تیم عمل‌گرا، برای انجام وظایف و امور اجرایی تلاش می‌کنند. نقشهای عمل‌گرا عبارتند از:
• شکل دهنده
شکل دهنده‌ها، افراد برونگرا، پویا و با انگیزه هستند که می‌توانند شور و اشتیاق را در اعضای تیم القا کنند. علیرغم هر چالشی که ممکن است آنها تجربه کنند، مثبت باقی می‌مانند. آنها از هنجارهای چالش برانگیز برای ایجاد اهداف و استراتژی لذت می‌برند. در مدل بلبین، شکل دهنده‌ها می‌توانند نقشهای مدیریتی برعهده داشته باشند.
• مجری
نیروهای اجرایی، تمایل دارند محیط‌های خود را ساختار و نظم دهند. از آنجا که آنها افراد عمل‌گرایی هستند، دوست دارند از ایده‌های انتزاعی، برنامه‌های اجرایی ملموس بسازند. افرادی بسیار منضبط که می‌توانند برای تمرکز بر نیازهای یک تیم یا یک سازمان، منافع شخصی خود را نادیده بگیرند.
• تکمیل کننده
تکمیل کننده‌ها که به آنها پایان دهنده نیز می‌گویند، افراد درون‌گرا هستند که تضمین کیفیت را در طول مراحل کلیدی یک پروژه انجام می‌دهند. آنها اغلب کمال‌گرا هستند که متوجه جزئیات دقیق می‌شوند، که باعث می‌شود وظایف یا محصولات تمام شده را از نظر خطا بررسی کنند.
سه نقش افراد محور (مردم گرا) در مدل بلبین
تیم مردم گرا، از مهارت‌های شبکه سازی و ایجاد رابطه برای تکمیل وظایف استفاده می‌کنند. آنها ممکن است شنوندگان فعال و عالی باشند و از دیگر اعضای تیم برای ایجاد انسجام در گروه حمایت کنند. نقش مردم گرا در مدل بلبین عبارتند از:
• هماهنگ کننده
هماهنگ کننده‌ها افراد بالغی هستند که مهارت‌های بین فردی و ارتباطی عالی دارند. هماهنگ کننده ها تمایل دارند به جای تمرکز بر دستیابی به اهداف سازمان، بر کمک به اعضای تیم در دستیابی به اهداف فردی خود تمرکز کنند. آنها عمومادر شناسایی استعدادها در یک تیم و استفاده از آن برای رسیدن به اهداف، گروه خوب هستند.
• کارکنان تیم
کارکنان تیم، برون گراهایی با روحیات ملایم و دوستانه هستند که تمایل دارند شنوندگان خوبی باشند. این افراد بسیار سازگار و همه کاره هستند، که باعث می‌شود تا به طور موثر با افراد مختلف تعامل داشته باشند و با تغییرات ناگهانی کنار بیایند.
• محقق منابع
پژوهشگران و محققان منابع، افرادی برونگرا هستند که استعداد شبکه سازی دارند. آنها افرادی مثبت و مشتاق هستند که دوست دارند فرصت‌های جدید را کشف کنند و تحولات جدید را بررسی کنند. اگرچه ممکن است لزوماً خودشان ایده‌های جدیدی ارائه نکنند، اما در به دست آوردن ایده از دیگران و معرفی این مفاهیم به تیم‌های خود مهارت دارند. به دلیل شخصیت‌های برون‌گرایانه‌شان، محققان منابع در ایجاد تماس‌های تجاری جدید و انجام مذاکرات بعدی خوب هستند.
کلام آخر
در انجام یک کار تیمی و پژوهشی، اولین قدیم تیم سازی و تقسیم وظایف است. در حال حاضر بهترین الگوی تیم سازی، مدل بلبین می‌باشد که در بسیاری از سازمان‌ها و نهادها به عنوان یک مهارت و آموزش سازمانی مهم به آن پرداخته می‌شود. در یک تیم به همه‌ی نقش‌ها نیاز است اما الزاما به 9 نفر نیاز نداریم. همه ی نقش‌ها در مدل بلبین، می‌توانند در یک تیم حضور داشته باشند، اما افراد کمتری مثلا 3 نفر یا 5 نفر می‌توانند هر 9 نقش را به عهده داشته باشند. نکته حائز اهمیت این است که باید برای تعادل نقش‌ها تلاش کرد و وزن یک نقش را بیشتر یا کمتر از سایر نقش‌ها متصور نشد.