ورود / ثبت نام
همه انسان‌ها همواره در تمام طول زندگی خود مجبور به تصمیم گیری و انتخاب هستند. گاهی یک تصمیم باعث موفقیت شخص می‌شود و گاهی هم زیان‌آور است. اما تصمیم گیری در یک سازمان بسیار حائز اهمیت است. از این رو که علاوه بر آن‌که بر اهداف و برنامه های سازمان اثر گذار است، سرنوشت تمام نیروها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. به بیان ساده‌تر تصمیم گیری یک مهارت است، چه در زندگی شخصی و چه در موقعیت‌های شغلی. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله به بررسی تعریف تصمیم‌گیری، اهمیت و مزایای تصمیم خوب و… می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تصمیم گیری چیست؟
تصمیم گیری یک فرآیند ذهنی و عقلانی است که همه انسان‌ها، روزانه در زندگی خود تجربه می‌کنند. این فرآیند شروعی برای رسیدن و دستیابی به هدف‌ها و حل مسائل مختلف است. تصمیم گیری در واقع انتخاب یک گزینه از میان گزینه‌های مختلف برای دستیابی به نتیجه مطلوب و مورد نظر است. به بیان ساده‌تر تصمیم گیری چیزی بیشتر از یک انتخاب ساده است. همچنین تصمیم گیری به تعیین اهداف و اولویت‌ها، تحلیل موقعیت‌ها و برنامه‌ریزی منطقی اشاره دارد. اگر چه در برخی موارد می‌توان در حوزه سازمانی از تجربه و دانش یک مشاور برجسته در حوزه منابع انسانی(لینک دهی به صفحه مشاوره منابع انسانی) کمک گرفت اما این فرآیند نیازمند توانایی تفکر استراتژیک، تجزیه و تحلیل دقیق، و همچنین توانایی پیش‌بینی نتایج مختلف می باشد.
فرایند تصمیم گیری
بر اساس عقیده‌ی برخی از صاحب نظران، فرایند تصمیم گیری و الگوی عقلایی تصمیم شامل شش مرحله است:
- مرحله اول: تشخیص و تعیین مشکل و مسئله ای که مانع ایجاد کرده است.
- مرحله دوم: یافتن راه حل های ممکن برای رفع مشکل. توجه داشته باشید که هر چه راه حل‌های بیشتری وجود داشته باشد انتخاب بهتری در تصمیم گیری صورت خواهد گرفت.
- مرحله سوم: انتخاب یک معیار برای ارزیابی راه حل‌های ممکن. به عنوان مثال اگر در مجموعه و یا سازمانی، احساس نیز به ارتقا دانش کراکنان شود، ابتدا نیاز سنجی شده و متناسب با آن معیار ارزیابی قرار می‌دهند و اه حل‌هایی همچون آموزش سازمانی را برای ان در نظر می‌گیرند.
- مرحله چهارم: تعیین نتایج حاصل از هر یک از راه حل‌های ممکن.
- مرحله پنجم: ارزیابی راه حل‌ها از طریق بررسی نتایج حاصل از آنها. با توجه به نتایج مثبت و منفی که در هر یک از راه حل‌ها بدست آمده است و مقایسه آنها با همدیگر می‌توان راه حل مطلوب را تعیین نمود. گاهی باید با تلفیقی از چند راه حل، به حل مسئله پرداخت.
- مرحله ششم: در مرحله نهایی، باید راه حل و تصمیم نهایی ارائه شود که به معنای پایان تصمیم‌گیری است.
به یاد داشته باشید که گاهی در فرآیند تصمیم گیری باید عملی بودن راه حل و تصمیم بررسی شود. در واقع اجرای آزمایشی تصمیم و راه حل کمک می‌کند تا کارآیی و موفقیت آمیز بودن یک تصمیم سنجیده شود.
اهمیت تصمیم گیری در مدیریت
داشتن مهارت تصمیم گیری برای همه مدیران یک ضرورت است؛ زیرا به آنها امکان تخصیص منابع، حل مشکلات، استفاده از فرصت‌ها و دستیابی به اهداف سازمانی را می‌دهد. گرفتن تصمیم‌‌های آگاهانه، صحیح و مشارکتی به ایجاد جو سازمانی رو به رشد کمک می‌کند، هزینه‌های پیش روی سازمان را کاهش می‌دهد. در ادامه به چند دلیل مهم بودن تصمیم گیری در مدیریت اشاره می‌کنیم:
• حل مسئله
جدایی‌ناپذیر همه سازمان‌ها، چالش و مسئله است. مدیران موظف هستند با گرفتن تصمیمات صحیح و آگاهانه به حل مسائلمختلفی از جمله کاهش هزینه‌ها، بهبود کارایی و شکایات مشتریان بپردازند. علاوه بر این موارد حل مسئله به حفظ جو مثبت سازمانی نیز کمک بسیاری می‌کند.
• شناسایی فرصت‌ها
مهارت تصمیم گیری و حل مسئله در مدیریت، این امکان را می‌دهد تا فرصت‌های خوب، برای رشد و موفقیت سازمان را شناسایی کنند. فرصت‌هایی همچون ورود به بازارهای جدید، عرضه محصولات جدید یا سرمایه‌گذاری در یک فناوری مدرن. به عنوان مثال مدیری را در نظر بگیریدکه برای انجام یک پروژه و پس از تیم سازی، برای افزایش عملکرد تیم و دستیابی به نتایج بهتر، نیاز به شناسایی فرصت‌های خوب دارد و این موضوع اتفاق نخواهد داد مگر با مهارت تصمیم گیری.
• دستیابی به اهداف سازمانی
تصمیم‌گیری موثر می‌تواند قدرتمندترین ابزار یک مدیر برای دستیابی به اهداف سازمانی مثل گسترش فعالیت، ورود به بازارهای جدید یا بهبود رضایت مشتری باشد. با تصمیم‌گیری آگاهانه، مدیران می‌توانند مطمئن شوند سازمان آنها در مسیر رسیدن به اهداف حرکت می‌کند.
• استفاده موثر از منابع
مهارت تصمیم گیری در مدیریت منجر به تخصیص منابع به سودآورترین فعالیت‌ها می‌شود. علاوه بر این، مدیران باید تصمیم بگیرند از منابعی که در اختیار دارند، مانند زمان، پول و پرسنل، به بهترین شکل استفاده کنند. آنها می توانند با گرفتنِ تصمیمات مؤثر مطمئن شوند در همین فعالیت‌های سودآور نیز منابع با بهینه‌ترین حالت ممکن مصرف شده‌اند.
• حفظ انگیزه کارکنان
مدیران می‌توانند با گرفتن تصمیمات منصفانه و مؤثر ، به کارکنان احترام گذاشته و یک محیط کاری مثبت و رو به رشد را ایجاد کنند. شکل‌گیری چنین محیطی می‌تواند به افزایش بهره‌وری و بهبود عملکرد اعضای سازمان منجر شود. به عنوان مثال تصمیمات درست و منصفانه می‌تند در حوزه منابع انسان منجر به پیوند استراتژی و عمل شود در این حالت روند رشد و موفقیت برای کارکنان دور از دسترس نخواهد بود و این موضوع منجر به انگزه برای ادامه همکاری نیز خواهد بود.
• سازگاری با تغییرات
دنیای تجارت و کسب و کار دائما در حال تغییر است. مدیران باید بتوانند خود را با این تغییرات وفق دهند. مهارت تصمیم گیری مؤثر، مدیران را قادر می‌کند تا نسبت به تغییرات بازار، فناوری و سایر عوامل خارجی انعطاف‌پذیر و پاسخ‌گو باشند و سازمان خود را با تغییرات، سریع سازگار کنند تا از چرخه رقابت خارج نشوند.
• تقویت ارتباطات درون سازمانی
مدیران می‌توانند با مشارکت دادن سایر کارکنان در فرایند تصمیم‌گیری، به تقویت ارتباطات درون‌سازمانی کمک کنند. به این وسیله، مدیران می‌توانند مطمئن می‌شوند همه اعضای سازمان برای دستیابی به یک هدف مشترک تلاش می‌کنند.
نظریه‌ی تصمیم گیری هربرت سایمون
نظریه هربرت سایمون یکی از روش‌های تصمیم گیری در مدیریت است که طبق این نظریه فرایند تصمیم‌گیری در تجارت و کسب و کار دارای سه مرحله است:
- چشم انداز: تجزیه و تحلیل مشکل
- تصور و ادراک: ایجاد راه حل
- تصمیم گیری: قضاوت و انتخاب یکی از راه حل ها
سایمون عقیده دارد که جنبه عقلانی تصمیم گیری راه‌حل‌های پیشنهادی را محدود می‌کند. طبق نظر سایمون آنچه باید یک مدیر به دنبال آن باشد راه حل ایده‌آل نیست بلکه باید به دنبال رضایت‌بخش‌ترین راه حل باشد. بنابراین تاکید این نظریه بیشتر بر روی در نظر گرفتن جنبه عاطفی تصمیم گیری سازمانی است.
انواع تصمیم از نظر سایمون
- تصمیمات برنامه‌ریزی شده: تصمیمات تکراری و روتین که می‌تواند هدف فرایند اتوماسیون یا خودکارسازی کسب و کار باشد.
- تصمیمات برنامه‌ریزی نشده: جایی که تصمیم‌گیرنده باید از قضاوت، شهود و خلاقیت خود استفاده کند.
- تصمیمات نیمه برنامه‌ریزی شده: این تصمیم ترکیبی از دو نوع بالاست، در اینجا پشتیبانی از سیستم‌های اطلاعاتی و همچنین قضاوت، تجربه و درک زمینه تصمیم‌گیری وجود دارد.
ابزارهای تصمیم گیری در مدیریت
چهار ابزار اصلی برای انتخاب یک روش از بین روش‌های تصمیم گیری در مدیریت برای فرد تصمیم گیرنده لازم است که عبارت‌اند از:
- درک
- تجربه
- دانش
- اطلاعات
واضح است که هر کدام از این ابزارها به تنهایی نمی‌تواند موثر باشد. به عبارتی، مدیر یا همان فرد تصمیم گیرنده زمانی می‌تواند ادعا کند که تصمیمی درست و بجا گرفته است که از تمام ابزارها و روش‌های تصمیم گیری در مدیریت که در بالا گفته شد استفاده کند. خوب است بدانید که در بحث مدل شایستگی در یک سازمان، حل مسئله و تصمیم گیری که یکی از شایستگی‌های حرفه‌ای است.
کلام آخر
هنگامی که ما با موقعیت‌ها و چالش‌ها روبرو می‌شویم، تصمیم‌گیری تاثیر زیادی بر زندگی ما دارد. تصمیمات موفق می‌توانند به بهبود وضعیت ما کمک کنند، در حالی که تصمیمات نادرست مشکلاتی را رقم خواهد زد که گاه اثراتی مخرب بر زندگی خواهد داشت. تصمیم گیری به معنای شناخت بهتر خود و ارتقای آگاهی فردی است. انتخاب‌های ما در تصمیم گیری نمایانگر ارزش‌ها، اولویت‌ها و هدف‌های ما می باشند. از این رو تصمیم گیری نقش مهمی در تعیین سیر زندگی ما ایفا می‌کند. به دلیل اهمیت این موضوع در زندگی فردی و همچنین در جایگاه شغلی خصوصا در مدیریت، در این به بررسی ابعاد مختلف تصمیم گیری پرداختیم.