ورود / ثبت نام
اگر بخواهیم تعریفی ساده داشته باشیم باید بگوییم که مدل شایستگی، در واقع مهارت‌ها، دانش و رفتار مورد نیاز برای موفقیت در یک نقش و جایگاه شغلی در یک سازمان است که توسط بخش منابع انسانی شرکت تهیه و تعیین می‌شود. در این مقاله قصد داریم به صورت مفصل در مورد این موضوع، عناصر آن، کاربرد، معایب و مزایای مدل شایستگی صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
تعریف دقیقی از مدل شایستگی
برای کسب موفقیت در یک شغل، واحد یا گروه در یک سازمان، نیاز است تا دانش و توانایی‌ها و نوع رفتاری که یک کارمند برای موفقیت در عنوان شغلی خاصی به آنها نیاز دارد را در قالب یک مدل ارائه دهیم. که به آن مدل شایستگی گویند. به طور کلی این شایستگی‌ها در شش دسته تعریف و بررسی می‌شوند که عبارتند از:
- دانش تخصصی
- پیشینه‌ی تحصیلی
- مهارت‌های فنی
- مفید بودن
- سابقه‌ی مدیریت و رهبری
- صلاحیت‌ها در محل کار
مدل شایستگی، مدلی است که به کارکنان و کارفرمایان تصویری واضح و دقیق از موفقیت در شغل را نشان می‌دهد، بنابراین باید سطوح مورد انتظار از کارایی و مهارت هر فرد در یک عنوان شغلی خاص، معین باشد، تا کارمند را در پرورش شایستگی‌هایش هنگام انجام وظایف یاری کند. مدل شایستگی توسط بخش منابع انسانی شرکت تهیه می‌شود و کمک می‌کند کارمندان در هر بخش و گروهی که در سازمان مشغول به کار هستند بتوانند کارشان را با موفقیت انجام دهند. مدل شایستگی تعیین می‌کند که موفقیت هر فرد در سازمان باید چگونه باشد. مدل شایستگی همچنین برای استخدام، مدیریت استعداد، آموزش و ارزیابی عملکرد اعمال می‌شود. بهره برداری از مدل‌های شایستگی در کنار تجزیه و تحلیل شغل که از پیش در هر سازمانی انجام گرفته است، می‌تواند در پیشبرد اهداف سازمان و موفقیت در کسب و کار به شدت موثر باشد.
عناصر تشکیل دهنده مدل شایستگی
انواع مدل‌های شايستگی، به رفتارهای هدفمند اشاره دارد که همگی شامل عناصر زیر است:
- دانش و آگاهی شغلی: منظور اطلاعات و تخصص مرتبط با شغل است.
- قابليت و مهارت: در واقع توانایی انجام کارهای مرتبط با اهداف و عنوان شغلی است.
- نگرش و ارزش: ترجيحات و يا فرضیات ذهنی فرد در آن حیطه شغلی است.
مدل شایستگی مانند یک نقشه راه در مسیر شغلی، از فرایند جذب و استخدام گرفته تا آموزش و توسعه کارمندان، مدیریت و ارزیابی عملکرد و تهیه ساختار حقوق می‌تواند کارگشا و راهنما باشد. این کته حائز اهمیت است که مدل شایستگی در فرایند جذب نیرو و مصاحبه شغلی و کاری می‌تواند برای ارزیابی بهتر متقاضی موثر واقع شود.
کاربرد مدل شایستگی در کسب‌وکار
مدل شایستگی در تمام سطوح یک سازمان و برای عناوین شغلی مختلف کاربرد دارد. بنابراین مدل شایستگی ابزاری مؤثر برای کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک به حساب می‌آید. این مدل نقشه راهی روشن در اختیار کارکنان قرار می‌دهند تا کار خود را به شکلی مؤثر انجام دهند. همچنین چارچوبی برای شرکت‌ها تعیین می‌کنند تا از آن برای بهبود فعالیت‌های واحد منابع انسانی در چندین حوزه‌ی اصلی بهره ببرند. کارایی مدل شایستگی در حوزههای زیر مورد توجه سازمان‌هاست:
- آگهی‌های شغلی: مدل شاستگی در طراحی آگهی شغلی کمک می‌کند تا یک سازمان، متقاضیانی را بیابد که مناسب شرایط شغلی موردنظرهستند.
- مصاحبه‌های شغلی: یک مصاحبه شغلی اصلی که بر پایه‌ی مدل شایستگی است، می‌تواند در سنجش مهارت‌های متقاضی کمک کند تا بهتر در مورد استخدام او تصمیم گرفته شود.
- ارزیابی عملکرد: مدل‌های شایستگی انتظارات و توقعات را مشخص می‌کند و با این کار به مدیران و پرسنل منابع انسانی کمک می‌کنند تا سنجشی بهتر از عملکرد کارکنان داشته باشند.
کاربرد مدل شایستگی در مدیریت منابع انسانی
- انتخاب و استخدام نیروی انسانی: با بهره‌گیری از مدل شایستگی، مدیران یک سازمان می‌توانند بهترین افراد را برای عناوین شغلی مختلف در سازمان انتخاب کنند.
- توسعه کارکنان: با کمک مدل شایستگی، مدیران می‌توانند نقاط قوت و ضعف کارکنان را شناسایی کرده و برنامه‌های توسعه و آموزش سازمانی کارمندان را بر اساس آن طراحی کنند.
- ارزیابی عملکرد: مدل شایستگی همچنین کمک می‌کند تا بهترین شیوه‌ها را برای ارزیابی عملکرد محقق شود. این امر به افراد این امکان را می‌دهد تا بر اساس استانداردهای شغلی و سازمانی عمل کنند.
مزایای استفاده از مدل شایستگی
با توجه به تحقیق SHRM (مدیریت استراتژیک منابع انسانی یا Strategic Human Resource Management به فرآیند متصل کردن عملکرد منابع انسانی به اهداف استراتژیک سازمان به منظور بهبود عملکرد، گفته می‌شو ) انجام شده، 93 درصد از 500 مدیران C-suite (مجموعه‌ای از مدیران ارشد ) اعتقاد دارند که مدل شایستگی به آنها کمک می‌کند در کسب و کارشان موفق شوند. در زیر مزایای استفاده از مدل شایستگی را به صورت مختصر بررسی می‌کنیم:
- تعیین جهت برای عملکرد نیروی کار همسو با اهداف و استراتژی‌های سازمان
- کمک به درک دقیق از توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان
- کمک به مدیران در جهت شناسایی نیازهای یادگیری و توسعه
- تجزیه و تحلیل مهارت‌ها و اقدامات بعدی
- ارائه سیستم اندازه گیری سازگار و منصفانه برای ارزیابی عملکرد
- کمک به کارکنان در جهت درک مهارت‌ها و رفتارهای مورد نیاز در نقش و جایگاهشان در سازمان
- شروع به ایجاد پایه و اساس خود برای توسعه استراتژیک نیروی انسانی
مشکلات و معایب مدل شایستگی
مدل شایستگی در مدیریت منابع انسانی، یکی از پرکاربردترین و اساسی‌ترین فعالیت‌هاست، اما ایرادات و اشکالات جدی به آن وارد است که در ادامه، به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم:
- غیر قابل اندازه‌گیری: در مدل شایستگی، قابلیت اندازه‌گیری وجو ندارد. در واقع نمی‌توان مهارت کار گروهی، تحلیل‌گری یا مدیریت زمان را اندازه گیری کرد. حتی هنگام جذب و استخدام نیروی کار، که در واقع مدیران به‌دنبال اندازه‌گیری شایستگی‌های فرد هستند نیز خود شایستگی را اندازه‌گیری نمی‌کنند، بلکه با برسی رفتار سعی در تشخیص شایستگی فرد دارند.
- شایستگی افراد به تنهایی کارساز نیست: شایستگی‌هایی که برای یک عنوان شغلی در نظر گرفته می‌شود، ممکن است عمومیت داشته باشد، اما تنها راه برای موفقیت در آن عنوان شغل نیست. افراد مختلف با توانایی‌های متفاوت می‌توانند به موفقیت‌های مختلف برسند.
- مدل شایستگی باعث کند شدن روند اجرایی می‌شود: مدل های شایستگی خشک و کند هستند. تعیین معیار و عمل بر اساس آن، ارزیابی پیوسته و… همگی می‌تواند در کاهش سرعت برای حصول نتیجه موثر باشند.
یک نمونه مدل شایستگی
برای درک بهتر از کارایی مدل شایستگی به بررسی یک نمونه می‌پردازیم:
• عنوان شغل: مدیر فروش
سطح تحصیلات مورد نیاز: لیسانس یا مدرک تحصیلی مرتبط
شایستگی‌ها: تجارب فروش قوی، توانایی تحلیل بازار، برنامه‌ریزی استراتژیک فروش، توانایی ارزیابی و بهبود عملکرد تیم فروش.
مهارت‌های ارتباطی برتر: توانایی برقراری روابط فعال با مشتریان، مهارت‌های مذاکره و قدرت اقناع.
رهبری تیم: توانایی ساخت و مدیریت تیم فروش، توانایی الهام بخشیدن، توانایی رهبری و مشاوره.
تحلیل و استراتژی: توانایی تحلیل داده‌ها و اطلاعات بازار، توانایی تعیین استراتژی‌های بازاریابی و فروش.
شایستگی‌های رفتاری: تعهد به خدمت به مشتری: رویکرد خدمتگزاری، مراقبت از نیازهای مشتریان و ارائه راهکارهای مناسب.
همکاری و تعامل: توانایی کار در تیم، ایجاد همبستگی و همکاری با سایر اعضای سازمان.
انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری: توانایی سازگاری با تغییرات و شرایط متغیر بازار، انعطاف پذیری در حل مسائل و تطبیق به نیازهای مشتریان.
• مسیر شغلی
- کارشناس فروش
- مدیر فروش منطقه‌ای
- مدیر فروش ملی
- مدیر بازاریابی و فروش
این نمونه مدل شایستگی می‌تواند براساس نیازمندی‌ها و شرایط خاص سازمان تغییر کند. در طراحی مدل شایستگی، مهم است که شایستگی‌ها و شایستگی‌های رفتاری با توجه به ویژگی‌های شغلی و فرهنگ سازمانی منحصر به فرد سازمان ما تعیین شوند.
جمع بندی
مدل شایستگی یک ابزار قدرتمند است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نیازمندی‌های شغلی را به طور دقیق تعیین کنند و شایستگی‌های مورد نیاز برای انجام وظایف را شناسایی کنند. با تعریف شایستگی‌های شغلی برای هر نقش، می‌توانید به سازمان خود کمک کنید کارکنان شایسته‌تری را جذب کند، مسیر شغلی آنها را ترسیم کند، برای چالش‌های آینده آماده شود، ارزیابی‌های دقیق‌تری انجام دهد و از کارکنان خود در مسیر رشد و توسعه حمایت کند. در این مقاله به بررسی عناصر و ساختار مدل شایستگی و همچنین معایب و مزایای آن پرداختیم. در صورت نیاز به مشاوره تخصصی در این زمینه می‌توانید به یک مشاور منابع انسانی خبره مراجعه کنید.